عضو هیئت علمی مرکز آموزش عالی کاشمر ، پژوهشگر و فعال محیط زیست بر ضرورت همکاری متقابل مراکز دانشگاهی و ادارات محیط زیست و منابع طبیعی برای کاهش آلودگی هوا تاکید کرد.
دکتر سمیه گلدوی در گفتگو با روابط عمومی و امور بین الملل مرکز آموزش عالی کاشمر آلودگی هوا را بزرگترین تهدید محیط-زیستی برای سلامت عمومی در سطح جهان و به‌ویژه در کشورهای درحال‌توسعه عنوان و ابراز کرد: آلودگی هوا سالانه عامل هفت میلیون مرگ زودرس است و تاثیرات دوجانبه ای بر موجودات زنده و محیط غیر زنده پیرامون آن ها به جای می‌گذارد به طوری که ذرات ریز و نامرئی آلودگی هوا به عمق ریه ها، جریان خون و بدن انسان نفوذ می کنند که این آلاینده‌ها مسئول حدود یک سوم مرگ های ناشی از سکته مغزی، بیماری های مزمن تنفسی و سرطان ریه و همچنین مسئول حدود یک چهارم مرگ و میرهای ناشی از حمله قلبی هستند؛ همچنین ازن سطح زمین نیز، که از اثر متقابل بسیاری از آلاینده‌های مختلف در نور خورشید تولید می شود، هچنین عامل آسم و بیماری های مزمن تنفسی است.
به گفته او وجود آلاینده ها در هوا بر شرایط آب و هوایی و گرمایش کره زمین تاثیرگذار است و از آنجا که این آلاینده ها می‌توانند از چند روز تا چند دهه در جو باقی بمانند، بنابراین کاهش آنها می تواند فواید موثر و سریع برای سلامتی موجودات زنده و بهبود شرایط آب و هوایی به دنبال داشته باشد.
وی تصریح کرد : به دنبال افزایش تمایل جوامع مختلف به هوای پاک و تأکید بر لزوم تلاش بیشتر برای بهبود کیفیت هوا و حفظ سلامت انسان، مجمع عمومی برنامه محیط زیست ملل متحد، هفتم سپتامبر را در تقویم خود به نام روز جهانی هوای پاک برای آسمان های آبی نامگذاری نمود. به این ترتیب اولین روز جهانی هوای پاک برای آسمان آبی در ۷ سپتامبر ۲۰۲۰ برگزار شد و شعار روز جهانی هوای پاک برای آسمان آبی در سال ۲۰۲۱ “هوای سالم، سیاره سالم” است که بر جنبه‌های بهداشتی آلودگی هوا، به ویژه با توجه به بیماری پاندمیک COVID-19 تأکید می‌نماید و تمرکز اصلی آن بر اولویت نیاز همه به هوای سالم است و در عین حال با دید گسترده مسائل مهم دیگر مانند تغییرات آب و هوایی، سلامت انسان و سیاره ها و همچنین اهداف توسعه پایدار را در برگیرد. این روز به عنوان فراخوانی برای هماهنگ سازی تلاش ها و ادعاهای افراد، سازمان ها و جوامع مختلف در خصوص ” حق ما برای هوای پاک” عمل می کند.
این پژوهشگر و فعال محیط زیست با بیان اینکه بیماری کووید -۱۹ که با افزایش قرنطینه‌ها و کاهش سفرهای زمینی و هوایی همراه بود، در ابتدا منجر به بهبود کیفیت و کاهش آلودگی هوا شد و نشان داد که ظهور کرونا هر چند عواقب بسیار ناگواری داشت، می‌تواند پایه‌های یک بازیابی سبز و فراگیر زیست‌محیطی را بنا نهد؛ گفت: هر چند حذف قرنطینه‌ها منجر به بدتر شدن شرایط حتی بیش از شرایط پیش از کرونا شد، دوران قرنطینه ابتدایی به وضوح تأثیرات مثبت تغییر سبک زندگی روی بهبود شرایط کره زمین را نشان داد.
وی اظهار داشت: آلودگی هوا به دلیل توانایی جابجایی و انتقال هوا در مسافت های طولانی، یک مشکل جهانی محسوب می شود و تاثیرات گسترده ای دارد. به طوریکه در صورت عدم مداخله تهاجمی، تخمین زده می شود که تعداد مرگ های زودرس ناشی از آلودگی هوای محیط تا سال ۲۰۵۰ بیش از ۵۰ درصد افزایش یابد.
وی با بیان اینکه کیفیت نامطلوب هوا یک چالش مهم در زمینه توسعه پایدار برای همه کشورها و به ویژه در شهرها و مناطق شهری در کشورهای در حال توسعه که سطوح آلودگی هوا در آن ها بیشتر از محدودیت های تعیین شده در دستورالعمل های کیفیت هوا سازمان بهداشت جهانی است، می باشد؛ گفت: برخی از آلاینده‌های هوا مانند دوده (کربن سیاه)، متان و ازن سطح زمین، از یکسو جز آلاینده‌های آب و هوایی و مسئول بخش قابل توجهی از مرگ و میرهای ناشی از آلودگی هوا محسوب می شوند و از سوی دیگر تأثیرات منفی بر محصولات زراعی دارند. بنایراین، آلودگی هوا مسئول به خطر افتادن امنیت غذایی نیز می باشد. بنابراین، کاهش آلودگی هوا مزایای مشترکی برای انسان و شرایط محیطی پیرامونی دارد.
وی ابراز کرد: در سند نهایی توسعه پایدار کنفرانس سازمان ملل متحد، کشورها متعهد به ترویج سیاست های توسعه پایدار هستند که یکی از این سیاست ها از کیفیت هوای سالم در شهرهای پایدار و سکونتگاه‌های انسانی حمایت می کند. همچنین ، دستور کار تعیین شده برای توسعه پایدار تا سال ۲۰۳۰، که در واقع نقشه راه دستیابی به توسعه پایدار، حفاظت از محیط زیست و رفاه برای همه را ارائه می نماید، تایید می کند که کاهش آلودگی هوا برای دستیابی به اهداف توسعه پایدار مهم و ضروری است.
عضو هیئت علمی مرکز آموزش عالی کاشمر هدف از نامگذاری روزی به نام “هوای پاک برای آسمان آبی” را در واقع افزایش آگاهی عمومی در همه سطوح _ فردی، اجتماعی ، شرکتی و دولتی _ در خصوص نقش و اهمیت هوای پاک برای سلامتی، بهره وری، اقتصاد و محیط زیست، تبیین ارتباط تنگاتنگ کیفیت هوا با دیگر چالش‌های محیط‌زیستی که مهمترین آن تغییرات آب و هوا و اهداف دستیابی به توسعه پایدار جهانی، تسهیل و ارائه راه حل‌هایی برای بهبود کیفیت هوا با به اشتراک گذاشتن دانش عملی، بهترین شیوه‌ها ، نوآوری ها و راه‌های موفقیت در این هدف و ایجاد اتحادیه‌ای استراتژیک برای ایجاد رویکردهای هماهنگ ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی برای مدیریت موثر کیفیت هوا عنوان کرد و گفت:
در کشور ما، بحران آلودگی هوا مدت هاست که سایه بر شهرهای مختلفی نظیر تهران، تبریز، مشهد، اراک، اصفهان، شیراز و اهواز انداخته است، بر همین اساس، مسئولین ستاد اجرایی کاهش آلودگی هوا، با هماهنگی اداره کل محیط زیست استان تهران و شرکت کنترل کیفیت هوا، از سال ۱۳۷۴ با تشکیل ستاد هوای پاک، فعالیت در این حیطه را آغاز کردند و از سال ۱۳۷۷ به منظور ایجاد حساسیت در بین اقشار مختلف جامعه روز ۲۹ دی ماه را به عنوان روز ملی هوای پاک اعلام نمودند. می توان گفت قدمت نامگذاری این روز خاص در کشور ما حتی از کشورهایی مانند فرانسه و ایتالیا نیز بیشتر بوده است.
وی در خصوص معضلات آلودگی هوا در استان خراسان رضوی (به خصوص شهر مشهد ) و نیز در منطقه ترشیز (شامل شهرستان های کاشمر، بردسکن، خلیل آباد و کوهسرخ) گفت: عمده عوامل آلاینده هوا در محیط های شهری این محدوده بطور کلی ناشی از مصرف سوخت های فسیلی و انتشار گازهای گلخانه ای در جو است که هم سلامت مردم را تهدید می نماید و هم در فرآیندهای گرمایش زمین موثر می باشد. علاوه بر آن، تغییرات محیط زیستی شامل تخریب مراتع و تغییر کاربری اراضی، فرسایش خاک و گسترش بیابان زایی در این نواحی در دهه های اخیر منجر به افزایش ریزگردها در اتمسفر شده است. ورود ریزگردها به جو و افزایش غلظت آن، از سویی مخاطراتی برای سلامتی ساکنین این منطقه به دنبال دارد و از سوی دیگر بر فرآیندهای تغییر اقیلم و گرمایش زمین اثرگذار است. همچنین، فرآیندهای تغییر اقلیم با تاثیر بر عملکرد محصولات زراعی و کاهش آن، امنیت غذایی را تهدید می نماید.
دکتر گلدوی بهبود وضعیت آلودگی هوا در این منطقه و کاهش و کنترل این مشکلات محیط زیستی را نیازمند تدوین و تبیین راهبردهای اساسی و اجرایی نمودن آن ها دانست و گفت:. از جمله ارائه راهکارهایی برای توسعه سیستم حمل و نقل پایدار (مانند توسعه و بهبود سیستم حمل و نقل عمومی، ایجاد مسیرهای دوچرخه و پیاده راه ها)، کاشت درختان، حفظ و احیای مراتع و اختصاص عرصه هایی برای کاشت درختان بومی، تولید و استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر،کاهش استفاده از محصولات نفتی، مدیریت پسماند و نیز کاهش رد پای کربن از مهمترین راهکارهای کمک به بهبود کیفیت هوا محسوب می‌شود.
وی گفت: رد پای کربن، مقیاسی از مقدار کل خروجی دی اکسید کربن (2CO) و متان (4CH) مربوط به یک جمعیت، سیستم یا فعالیت معین با در نظر گرفتن همه منابع، فرونشین‌ها، ذخیره‌شدن‌ها در محدود زمانی و مکانی آن جمعیت، آن سیستم یا فعالیت است. به این ترتیب، کاهش رد پای کربن در واقع کاهش خروج این آلاینده‌ها به جو را شامل می‌شود که تاثیرات مثبت و موثر زیادی بر بهبود کیفیت هوا و کاهش اثرات گلخانه‌ای دارد. اجرایی شدن این راهکارها در وهله اول، نیازمند افزایش آگاهی های عمومی در زمینه آلودگی هوا و معضلات ناشی از آن و تشویق و آموزش افراد به پایندی به اصول و راهکارهای کاهش رد پای کربن.
دکتر گلدوی کلید اصلی حل این معضلات و کاهش آلودگی هوا را مشارکت مردمی و افزایش هماهنگی بین‌بخشی عنوان کرد و گفت: دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی به خصوص مرکز آموزش عالی کاشمر که در منطقه ترشیز قرار دارد، می‌تواند نقش موثری در پیشبرد اهداف و راهبردهای کاهش آلودگی هوا و دستیابی به توسعه پایدار در منطقه داشته باشد.
به گفته او همکاری متقابل مراکز دانشگاهی و ادارت محیط زیست و منابع طبیعی از دیگر راهکارهایی است که با برگزاری برنامه‌های آموزشی عمومی و تخصصی و انجام پروژه‌های تحقیقاتی مشترک در موضوعات گوناگون محیط زیستی نظیر احیای مراتع، مدیریت پسماند، بررسی وضعیت ریزگردها، دلایل افزایش آن و کنترل آن می‌توانند نقش موثری در بهبود شرایط محیط زیست و دستیابی به اهداف توسعه پایدار در منطقه را به دنبال داشته باشد.
