یک پژوهشگر و فعال محیط زیست با تاکید بر آموزش روش های حفاظت و احیای اکوسیستم و درک تنوع زیستی به جامعه گفت: همکاری متقابل مراکز دانشگاهی و ادارات محیط زیست از راهکارهایی است که با برگزاری برنامه های آموزشی و انجام پروژه های تحقیقاتی مشترک در موضوعات گوناگون محیط زیستی نظیر تنوع زیستی و حفاظت می تواند نقش موثری در بهبود شرایط محیط زیست و حفاظت از تنوع زیستی منحصربه‌فرد هر منطقه داشته باشد.
سمیه گلدوی در گفتگو با روابط عمومی و امور بین الملل مرکز آموزش عالی کاشمر، با گرامیداشت روز جهانی تنوع زیستی با تاکید بر اهمیت حفاظت از گیاهان و جانوران افزود: منطقه ترشیز (شامل شهرستان های کاشمر، بردسکن، خلیل آباد و کوهسرخ) از تنوع جانوری و گیاهی ارزشمندی شامل گونه‌های متنوع گیاهان دارویی برخوردار است. وجود چشم اندازهای بکر و منحصربفرد و گونه های ارزشمند جانوری و گیاهی در بخش هایی از محیط طبیعی منطقه منجر شده تا این مناطق با عناوین منطقه حفاظت شده و منطقه شکارممنوع تحت حفاظت سازمان محیط زیست قرار گیرند. از جمله مناطق تحت حفاظت منطقه می توان به منطقه شکارممنوع سید مرتضی و منطقه حفاظت شده درونه اشاره نمود.
عضو هیئت علمی مرکز آموزش عالی کاشمر گفت: گونه های گیاهی منطقه شکارممنوع سید مرتضی به طور کلی شامل درختان بادام، بید، سپیدار، گردو، انار و آلو و درختچه هایی نظیر بنه، انجیر کوهی، تمشک، بادام تلخ، زرشک و زالزالک و گیاهان مرتعی مانند کلاه میر حسن ، گون ، ریواس ، درمنه ، چوبک و گیاهان دارویی نظیر بابونه، بومادران، زیره کوهی، مریم گلی، آویشن ، نعناع و کلپوره است. گونه های جانوری این منطقه شامل پستاندارانی نظیر کل و بز، قوچ ومیش وحشی، پلنگ، کفتار، گرگ، شغال، روباه ، تشی ، خرگوش، خارپشت، سنجاب زمینی و خفاش و پرندگانی مانند عقاب طلایی، قرقی، سنقر، دلیجه، هوبره ، کبک و تیهو ، باقرقره ، بلدرچین، هدهد و نیز گونه هایی از خزندگان و بی مهرگان در این منطقه وجود دارند .
وی گفت:گونه‌های گیاهی منطقه حفاظت شده درونه شامل گونه های درختی نظیر بنه، زرشک، بید کوهی و بادام وحشی و نیز گیاهانی مانند زیره سیاه، فلفل بوته‌ای کوهی، مریم‌نخودی، بادرنج، آویشن، کاکوتی، گل زرد، بومادران، پرسیاوش، دم اسب صحرایی، بارهنگ، خارشتر و پونه می‌باشند.
گلدوی با اشاره به اینکه گونه های جانوری منطقه شامل پستاندارانی نظیر پلنگ، گورخر ایرانی، گربه وحشی، شاه روباه قوچ و میش، کل و بز، آهو و جبیر و پرندگانی نظیر هوبره، شاه بوف، دال، کرکس، کبوتر وحشی، کوکر، قمری، زاغ نوک سرخ، کبک، تیهو، قناری وحشی، هدهد، هدهد، سبزقبا، دم جنبانک، عقاب، باز است؛گفت: این منطقه یکی از زیستگاه‌های یوزپلنگ آسیایی است که در تیر ماه ۱۳۹۱ برای اولین بار از یک قلاده یوز آسیایی توسط دوربین‌های تله‌ای در این منطقه عکس برداری شده است که گونه ارزشمند یوزپلنگ آسیایی در فهرست سرخ اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت و در رده گونه های در معرض انقراض قرار دارد که رده “در معرض انقراض”، بالاترین درجه ریسک برای گونه ها در فهرست قرمز است و به این معناست که جمعیت گونه کاهش یافته و یا ممکن است در طی سه نسل آینده به کم تر از ۸۰ درصد جمعیت کنونی برسد.
وی افزود: با توجه به اینکه منطقه ترشیز امروزه در معرض مشکلات محیط زیستی فراوان نظیر فرونشست زمین، فرسایش خاک، شور شدن خاک ها، بیابان زایی، ریزگردها، تغییرات کاربری زمین و تغییرات اقلیمی قرار دارد لذا این وضعیت، زیستگاه این گونه ارزشمند را نیز تهدید می نماید. علاوه براین موارد، تخریب زیستگاه و پیامدهای حاصل از بحران های محیطی ذکر شده می تواند حیات این گونه ارزشمند را در منطقه به خطر اندازند.
وی اظهار داشت: روز جهانی گونه های در خطر انقراض، فرصتی است تا جوامع انسانی از وظایف و مسئولیت های خود در قبال کاهش خطراتی که گیاهان و جانوران را تهدید می نماید، آشنا شوند وبا درک اهمیت حفاظت از گونه های در معرض خطر اقدامات روزمره ای که می توان برای کمک به حفاظت از گونه ها انجام داد را یادبگیرند.
وی تصریح کرد :ضروری است در منطقه ترشیز -که یکی از یستگاه های گونه یوزپلنگ آسیایی را در خود جای داده است- برنامه های آموزشی برای آشنا نمودن جوامع محلی با ارزش های «تنوع زیستی و به ویژه گونه ارزشمند یوزپلنگ آسیایی» برگزار شود. در دوره کنونی و در شرایط بحرانی کرونا، برگزاری برنامه ها به صورت مجازی و از طریق وبینارها می تواند بسیار موثر باشد.
به گفته او همکاری متقابل مراکز دانشگاهی و ادارات محیط زیست از دیگر راهکارهایی است که با برگزاری برنامه های آموزشی و انجام پروژه های تحقیقاتی مشترک در موضوعات گوناگون محیط زیستی نظیر تنوع زیستی و حفاظت می توانند نقش موثری در بهبود شرایط محیط زیست و حفاظت از تنوع زیستی منحصربه‌فرد هر منطقه را داشته باشد.
عضو هیئت علمی مرکز آموزش عالی کاشمر افزود: بر اساس جدیدترین برآورد و اعلام نظر دانشمندان که به عنوان دقیق ترین تعداد گونه ها در جهان ارائه کرده اند، جهان طبیعی شامل ۷ / ۸ میلیون گونه است. اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN)، در سال ۱۹۶۴ فهرست قرمز گونه های مورد تهدید را پایه گذاری نمود. این فهرست، جامع ترین و معتبرترین فهرست تعیین وضعیت و حفاظت از منابع طبیعی و گونه های گیاهی و جانوری است که توسط سازمان بین المللی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی اعلام می شود. هدف از تدوین این فهرست جلب توجه مردم، تصمیم گیران و اجتماعات بین المللی به موضوع حفاظت از منابع طبیعی و تنوع زیستی است تا از این طریق از روند رو به رشد انقراض گونه های گیاهی و جانوری جلوگیری شود. ارزیابی وضعیت گونه ها در صورت امکان طی دوره های ۳ ، ۵ و ۱۰ ساله در سطح منطقه ای و جهانی انجام می شود.
وی افزود: فهرست قرمز اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت شامل ۸۷ هزار و ۹۶۷ گونه است که ۲۵ هزار و ۶۲ مورد از آنها در معرض خطر انقراض قرار دارند.
به گفته او بر اساس مستندات موجود، ۸۵ درصد از گونه های موجود در این فهرست صرفا به دلیل فعالیت های انسانی در معرض خطر و تهدید قرار گرفته اند.
عضو هیئت علمی مرکز آموزش عالی کاشمر تغییرات کاربری اراضی و تخریب زیستگاه را مهم ترین عوامل تهدید و انقراض گونه های طبیعی و جانوری دانست و گفت: عواملی نظیر صید و شکار بی رویه، قاچاق، هجوم گونه های مهاجم و تغییر اقلیم و گرم شدن کره زمین در رتبه های بعدی قرار دارند. از دیگر عوامل که تهدیدی برای تنوع زیستی و گونه ها محسوب می شوند شامل رقابت با حیوانات خانگی (دام و طیور)، تجارت غیر قانونی و جمع آوری بیش از اندازه با اهداف پژوهش و مطالعات آزمایشگاهی، بهره برداری های صنعتی و دارویی و استفاده از عاج، دندان، استخوان، پوست و خز می باشند.
وی با بیان اینکه وضعیت فون و قلور ایران در فهرست قرمز نشان دهنده حضور ۱۵۶ گونه است که شامل ۱۰۱ گونه از مهره داران، ۵۳ گونه از بی مهرگان و ۲ گونه از گیاهان را شامل می شود. در این میان مرجان ها با ۴۶ گونه، پرندگان و ماهیان با ۳۲ گونه و پستانداران با ۲۵ گونه بیشترین گروه های در معرض خطر هستند.
