رییس مرکز آموزش عالی کاشمر و عضو هیأت علمی گروه مهندسی آب این مرکز گفت:
مسئله آب زیست محیطی یا حقابه زیست محیطی رودخانه ها، بویژه در چند دهه دخیر اهمیت بسیار زیادی در مجامع مختلف علمی و فنی پیدا کرده است.
دکتر هادی معماریان در گفتگو با روابط عمومی و امور بین الملل مرکز آموزش عالی کاشمر با گرامیداشت روز جهانی اقدام برای حفاظت از رودخانه گفت:رودها، تالاب ها، خلیج ها و حتی کویرها نیازهای آبی دارند که برای حفظ اکوسیستم های طبیعی آنها و تداوم تامین خدمات و کالاهایی که از اکوسیستم ها تولید می شود و جوامع به آنها وابسته اند، ضروری است. به دلیل عدم رعایت این موضوع، بسیاری از اکوسیستم ها آسیب دیده اند و دوام درازمدت آنها دچار خطرجدی شده است.
به گفته او این موضوع اخیراً در مطالعات رودخانه های بزرگ ایران و استان خراسان رضوی مورد توجه قرار گرفته است اما متأسفانه غفلتی در حال رخ دادن است و آن اهمیت ندادن به نیاز آبی زیست محیطی اکوسیستم های پایین دست رودخانه ها یا مسیل های فصلی در مناطق خشک و نیمه خشکی مثل حوضه های آبریز منطقه ترشیز (شامل کاشمر، خلیل آباد و بردسکن) است. وی مهمترین نقش جریان های سطحی رودخانه ها و مسیل ها در این منطقه تغذیه آبخوان کاشمر، بردسکن و درونه دانست و گفت: در این میان از نقش رودخانه های فصلی در تغذیه کویرها و پلایاهای بیابانی اینگونه مناطق نباید غفلت کرد. وی گفت:بعنوان مثال در محدوده مطالعاتی درونه حدود ۱۳ میلیون متر مکعب از جریان زیرزمینی (که ۵ میلیون مترمکعب آن ناشی از تغذیه توسط جریان های سطحی رودخانه ای است) وارد دشت کویر مرکزی می شود که خود اکوسیستم منحصربفردی را در این منطقه ایجاد می کند. وی افزود:یکی از مهمترین نقش های اینگونه جریانات آبی بسمت مناطق کویری مرطوب نگه داشتن خاک و جلوگیری از حرکت رسوبات بادی توسط بادهای فرساینده است.
به گفته او در محدوده مطالعاتی کاشمر جریانات سطحی موجب تغذیه سالیانه آبخوان به میزان ۲۰ میلیون مترمکعب می شوند و حجم جریانات سطحی در محدودهای مطالعاتی کاشمر، بردسکن و درونه بیش از ۲۲ میلیون مترمکعب بصورت سالیانه است.
وی افزود :جریان سطحی رودخانه های فصلی در منطقه ترشیز نقش های اکوسیستمی متعددی نیز علاوه بر تغذیه آبخوان دارد که از آن جمله عبارتند از: توسعه پوشش گیاهی در بستر و کناره های خشکه رودها و کاهش فرسایش آبی و بادی، ایجاد چشمه های آبرفتی و تأمین آب حیات وحش .
وی گفت: متأسفانه برداشت آب از منابع آب های سطحی منطقه ترشیز در حوضه های بالادست رودخانه ای در سال های اخیر تشدید شده و این موضوع اکوسیستم پایین دست را بشدت تهدید می کند؛ بعنوان مثال در حوضه آبریز بالادست کاشمر (رودخانه سیدمرتضی) حداقل ۱۳ استخر ذخیره آب متوسط تا بزرگ وجود دارد که عمدتاً توسط بخش خصوصی احداث شده و می توانند بخش زیادی از آورد رودخانه را در طول سال ذخیره کرده و به مصارفی برسانند که شاید جنبه محیط زیستی نیز نداشته باشند. ضمن اینکه از تلفات تبخیر از سطح اینگونه استخرها که بسیار زیاد است نیز نمی توان غافل بود.
معماریان گفت: همین مشکل در مورد رودخانه های فصلی بالادست خلیل آباد و رودخانه ششطراز نیز وجود دارد. موتورپمپ های متعددی نیز در بستر این رودخانه های فصلی بصورت غیرقانونی مستقر شده اند که آب زیرقشری را مکیده و به مصارف عمدتاً تفریحی می رسانند.
وی افزود:موضوع دیگری که نیاز آبی زیست محیطی اکوسیستم های پایین دست منطقه را تهدید می کند ساخت بندها یا سدهای ذخیره ای بدون برنامه ریزی جهت استفاده از آب های ذخیره شده در این مخازن است. نمونه هایی از این نوع بندها در حوضه های آبریز بالادست خلیل آباد، کاریزک و بردسکن وجود دارند که عملاً برنامه ای برای استفاده از آب ذخیره شده در مخازن آنها جهت کشاورزی وجود ندارد و تبدیل به حوضچه های تبخیر آب شده اند.
وی توصیه کرد: آب منطقه ای و امور آب شهرستان مطالعه جامعی را جهت تعیین نیاز آبی زیست محیطی رودخانه های فصلی مهم منطقه انجام دهند تا از اجرای برنامه های ذخیره یا کنترل رواناب غیرضرور که موجب صدمه به آبخوان یا اکوسیستم پایین دست می شوند بتوان جلوگیری کرد.
لینک خبر در خبرگزاری ها:
خبرگزاری جمهوری اسلامی – ایرنا
