دومین جلسه از سلسه نشست های سمپوزیوم فراسوی بحران در ترشیز با موضوع چالش های آب و کشاورزی به همت مرکز اموزش عالی کاشمر و با همکاری مجمع بسیجیان شهرستان در محل سالن همایش “دکتر مسیح دانشوری” در مرکز آموزش عالی کاشمر با حضور مدیر آب و خاک جهاد کشاورری خراسان رضوی ،مدیر جهاد کشاورزی کاشمر ، اساتید دانشگاه و ذینفعان و بهره برداران برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی و امور بین الملل مرکز آموزش عالی کاشمر در این نشست سخنرانان با اشاره به فراگیر شدن بحران آب بر مشارکت همگان در رفع آن تاکید داشتند.
کاشمر به عنوان “شهر حساس به آب” باید تعریف شود
رئیس مرکز آموزش عالی کاشمر در این نشست با اشاره به این که امروز دشت کاشمر با بحران آب دست و پنجه نرم می‌کند و باید برای حل بحران آب باید به فهم مشترک از مسئله برسیم؛گفت: باید این شهر به عنوان “شهر حساس به آب” تعریف شود.
هادی معماریان طی سخنانی با اشاره به لزوم داشتن نگاه کلان به حوزه آب، محیط زیست و کشاورزی گفت: در طول زمان بنا به نقشه هیدورگراف واحد آبخوان منطقه با شیب تندی مواجه شده و این نشان دهنده کاهش سطح سفره های زیرزمینی و تشدید بیابان زایی است .
وی اظهارداشت: در گذشته ۱۴ کانون فرسایش بادی در خراسان رضوی داشتیم که در حال حاضر به ۳۰ کانون رسیده ایم که سه کانون بحران فرسایش بادی در جنوب کاشمر و خلیل آباد قرار دارد. .
معماریان با بیان این که از ابتدای امسال به طور متوسط هر دو روز یک بار با طوفان گرد و غبار مواجه بوده‌ایم؛ گفت: بدین ترتیب ریزگردها به سمت شهر حرکت کرده و هرچه سفره‌های آب زیرزمینی خالی‌ترشده، پوشش گیاهی را بیشتر از دست داده‌ایم. .
به گفته او دشت کاشمر به عنوان دشت ممنوعه بحرانی است و افت قابل توجه منابع آب زیرزمینی آن کاملا مشهود و خطرناک است.
وی با بیان اینکه موضوع آب یک موضوع فرانهادی است و باید همه ذینفعان اعم از مردم و مسئولان نسبت به این بحران با حساسیت عمل کنند؛ اظهار داشت: پژوهش‌های بسیاری در حوزه آب و منابع آبی منطقه و موضوع پیامدهای آن از جمله فرونشست زمین و فرسایش خاک انجام شده که باید از نتایج پژوهش‌های اساتید دانشگاه‌ها و نخبگان منطقه در راستای آینده پژوهی و ترسیم چشم انداز منطقه و به دست آوردن راه حل منطقی بهره جست.
بحران آب ، یک مسئله اجتماعی است
یک استاد جامعه شناس در کاشمر و رئیس مجمع بسیجیان شهرستان نیز در این نشست با اشاره به سخنان کارشناسان و مهندسان در حوزه آب؛گفت: اگر می خواهیم جامعه موضوع بحران آب را باور کند باید به این موضوع از منظر جامعه شناسی و روان شناسی نظر بیندازیم و در کنار مسائل فنی و مهندسی برای باور پدیر کردن موضوع و مشارکت مردم در رفع بحران برنامه ریزی نماییم.
عباس عابدی اظهار داشت: امروز اهمیت آب برای مردم و مسئولان روشن شده و به یک مسئله اجتماعی تبدیل شده و می توان با توجه به روند افزایش جمعیت و گسترش شهر نشینی و تغییر عادات زندگی مردم با کمک جامعه شناسان و وران شناسان رویکرد تلفیقی و ضرب الاجلی با کارشناسان حوزه آب ارائه داد و با حکمرانی محلی خوب و با بهینه سازی مصرف آب و روشهای مشارکتی مدیریتی برای کاهش بحران آب اقدام نمود .
وی گفت: در شرایطی که هدر رفت آب در جهان ۱۵ درصد و در کشور ما ۲۳ درصد است باید نخبگان ما در این زمینه وارد عمل شوند و از نتایج پژوهش های آنان مسئولان به عنوان راهکار عملی استفاده کنیم و با مدیریت دانش بر بحران آب فائق آییم..
وی تصریح کرد : در حل بحران آب،نگاه مجمع الجزایری ما را به هدف نمی رساند بلکه باید در یک گام برای رویارویی با چالش آب به تغییر نگرش ها و تغییر باورمندی رفتار جامعه در چگونگی مصرف آب دست یابیم و مردم مداوم آموزش های چگونگی بهره وری از آب را فرابگیرند که این کار از نخبگان محلی و سرآمدان جامعه بر می آید.
عابدی افزود: نخبگان محلی قابلیت های بسیاری برای شناخت و ارائه طرح های مداخله ای دارند لذا نیاز است نظام حکمرانی به نخبگان اعتماد کند و چشم انداز توسعه پایدار منطقه با پژوهش های نو و دردمندانه به جای پژوهش های غیرکارشناسی و نااولویت دار ترسیم شود.
بیماری وخیم بحران منابع آب در دشت کاشمر.
دبیر سمپوزیوم فراسوی بحران در ترشیز نیز اظهار داشت: دشت کاشمر به لحاظ منابع آبی با بیماری وخیمی مواجه است و برای رسیدن به رشد در مقطعی برخی منابع از جمله آب را قربانی کرده ایم اما باید جلوی این خطا را بگیریم.
میثم مجیدی افزود: ارمغان ۱۰۰ ساله در حوزه آب در همه بخش ها از منابع و مدیریت و تامین و توزیع آن و اقتصادی و اجتماعی آن در ۶۱۰ دشت کشور ۳۰۰ دشت ممنوعه و بحرانی تلقی می شوند حاصل همه اقدامات ماست .
وی با بیان اینکه مشکل بحران آب در همه نقاط کشور محسوس است و راه حل های عملیاتی یکسان است گفت: این بیماری از نظر اشتراک در بسیاری از دشتها وجود دارد اما وضعیت بیماری در دشت کاشمر به شدت وخیم است و باید به صورت اورژانسی به آن رسیدگی شود و این سطح از بی‌تفاوتی ما نسبت به این مسئله با توجه به وخامت وضع، نشانه خوبی نیست و چشم انداز آن نامطلوب است..
این استاد مهندسی آب در کاشمرگفت: حجم تخلیه از آبخوان شهر کاشمرقابل توجه نیست و حتی برداشت های غیر مجاز در این شهر قابل توجه نیست مشکل این شهر چند مسئله فیزیکی با هم است که تبعات سنگینی دارد .
وی وضعیت فرونشست زمین در منطقه را ناخوشایند دانست و گفت: در شهری که سرمایه و تولید و ثروت‌آوری آن کشاورزی است و در بخش‌های دیگر از جمله صنعت،گردشگری و … ثروت‌آوری ندارد میزان چاههای ما چهار برابر شده اما برداشت ما همان است و نه قانون،نه مدیریت و نهدانش نتوانسته جلوی ما را بگیرد؛اما طبیعت جلوی ما را گرفته و بیش تر از این توان ندارد که به صورت منبع آب تجدید پذیر به ما عرضه کند و بسیاری از کشاورزان ما در میانگین ۱۰ ساله اخیر برداشت آب مشاهده کرده اند با وجود این که این میانگین ۲۰لیتردر ثانیه بوده و به ۵ لیتر در ثانیه رسیده است .
مجیدی با بیان اینکه کاشمر رکوردار بهره کشی از منابع آب هست به طوری که دشت مشهد با هزاران ذینفع و وسعت و ساختار آبخوان و … مشکل مارا ندارد؛ گفت: با توجه به اینکه دشت کاشمر در زمینه افت منابع آب زیرزمینی به لحاظ ارتفاعی و در فرونشست زمین رکورددار است؛عمر آبخوان ۲۰ سال تخمین زده شده ودر این مدت حیات دارد لذابا همین رویه در ادامه رکوردهای دیگر، اولین شهر خالی سکنه خواهیم شد. اما اگر بخواهیم این روند رامتوقف کنیم با توجه به اینکه متوسط کسری مخزن ۴۰ میلیون مترمکعب در سال است؛به راحتی می توان اوضاع را مدیریت کرد تاوضعیت دشت بدتر نشود .
این عضو هیئت علمی مرکز آموزش عالی کاشمر ابراز کرد : کاشمر در ۲۰ سال آینده در بخش هایی از آن به دلیل کم یابی آب و در بخش هایی به دلیل نشست زمین و یا به دلیل شوری آب های زیر زمینی از پیک جمعیتی خالی خواهد شد در کنار این مسائل بن بست بودن شهر و نبود جاده دسترسی مناسب و بالا بودن ریسک سرمایه گذاری این شهر با مشکلاتی مواجه است لذا لازم است بستر لازم برای سرمایه گذاری در بخش های مختلف و راهکارهای علاج بخشی ارائه گردد.
وی برحساس شدن شهر نسبت به مسئله آب تاکید کرد و گفت: همان طور که همه موجودات به آب نیاز دارندبرای حل بحران این حوزه هم نیازمند مشارکت همگان هستیم .
خرده مالکی مانع استفاده از روشهای نوین آبیاری در کاشمر است
مدیر جهاد کشاورزی کاشمر نیز در این نشست گفت : در شهرستان کاشمر حدود ۱۴ هزار و ۵۰۰ نفر در بخش کشاورزی به طور مستقیم فعالیت می کنند که با توجه به خرده مالکی شدید استفاده از سیستم های آبیاری نوین دراین شهرستان را با مشکلات فراوانی مواجه کرده است.
محمد شجعی افزود: با توجه به شرایط موجود منابع آبی علاوه بر منابع طبیعی شهرستان ، مجموعه جهاد کشاورزی نیز به صورت دغدغه مند به این حوزه ورود پیدا کرده است.
وی ادامه داد: هرچند درسال گذشته با مشکلات و کمبود اعتبارات روبه رو بودیم ولی درحوزه آبخیزداری و آبخوانداری جزء شهرستانهای پیشرو استان بوده و هر کجا توانسته ایم طرح های آبخیزداری انجام دهیم سفره های آب زیرزمینی تقویت شده که این امر از فرونشست زمین نیزجلوگیری کرده است.
مدیر جهاد کشاورزی کاشمربیان کرد: چشم انداز جهاد کشاورزی در سال۱۴۰۱ اصلاح الگوی مصرف و تغییر الگوی کشت است لذا در همین راستا مجموعه جهاد کشاورزی تولید کالاهای استراتژیک، کشت گلخانه ای و افزایش ضریب تبدیل را در دستور کار خود قرار داده است.
جلوگیری از تبخیر آب از سطح سدها و استخرهای ذخیره آب کشاورز نیازمند برنامه ریزی مدون
مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی نیز در این نشستبا تاکید براینکه باید در امر استفاده از آب های سطحی و نزولات آسمانی برنامه‌ریزی داشته باشیم گفت:جلوگیری از تبخیر آب از سطح سدها و استخرهای ذخیره آب کشاورزی نیازمند برنامه ریزی مدون است.
جعفر جوادی اظهار داشت:استان خراسان ۳۷ دشت آبی دارد که از این تعداد ۳۴ دشت آن ممنوعه است و با محدودیت برداشت مواجه است.
وی مدیریت منابع آب را با مشارکت مردم و همکاری بهره برداران بخش کشاورزی امکانپذیر دانست و افزود: مجموعه جهاد کشاورزی در این برهه از زمان بیکار ننشسته و اعتقاد ما بر این است که با توجه به منابع موجود خود را سازگار کنیم و تولید پایدار، تولید اشتغال و امنیت غذایی را با منابع آب موجود تامین کنیم و در نهایت به هدف دولت که امنیت اجتماعی است دست پیدا کنیم و رضایتمندی عمومی مردم را فراهم سازیم.
گفتنی است؛ درپایان این نشست، با صدور بیانیه ای بر جلب مشارکت همگانی برای رفع معضل بحران آب و انجام مسئولیت اجتماعی همه اقشار نسبت به این موضوع تاکید شد و مقرر گردد با ارائه چشم اندازی ، شهر کاشمر به عنوان شهر حساس به آب تعریف شود و در همه مناسبات و در مسیر رسیدن به توسعه پایدار، این موضوع مورد توجه مسئولان و نخبگان و آحاد جامعه قرار گیرد.
